Investeren is noodzakelijk 

Berends haalt het onderzoeksrapport door Gupta Strategists (2022) aan. ‘Daarin staat dat 38 procent van de CO₂-uitstoot in de gezondheidszorg wordt veroorzaakt door de energievoorzieningen. Denk aan de installaties, de gebouwen en de isolatie. Wij hebben een gebouw uit 1984, dat blinkt niet uit in fantastische isolatie. Daar moeten wij wat mee doen. En dat kan, maar dan moet je er wel geld aan uitgeven.’ En dat schuurt, want de vraag om extra handen aan het bed is ook groot. ‘Ik snap de discussie. Mensen vragen ‘moet dat allemaal?’ Ja, dat moet, want je hebt te maken met wet- en regelgeving op het gebied van verduurzaming waar óók aan moet worden voldaan. Die kun je niet zomaar negeren.’  

De vijf doelen van de Green Deal:

Gezondheid bevorderen

Op een bord in het kantoor van Berends prijken de vijf doelen van de Green Deal. Aan elk doel zijn acties gekoppeld. Bovenaan staat ‘gezondheid bevorderen’. Dit streven is gericht op zowel medewerkers als patiënten en komt tot uiting via vitaliteitsprogramma’s, mentaal welzijn, bewegen en gezonde voeding. De volgende pijler, bewustwording creëren, binnen onze eigen organisatie werken we aan bewustzijn creëren. Maar het zou mooi zijn als dat al veel eerder begint, geeft Berends aan. ‘Via educatie vergroot je de kennis en het bewustzijn over duurzaamheid. Artsen en verpleegkundigen kunnen al tijdens de opleiding meer duurzaamheidskennis opdoen.’  

Duurzame energie 

Ook het verminderen van de CO₂-uitstoot staat in de lijst. Berends fronst even zijn wenkbrauwen. ‘Dit is best ingewikkeld voor een ziekenhuis. Aan de ene kant wil je zo min mogelijk energie verbruiken, je wilt van het gas af en vooral op elektriciteit draaien. Aan de andere kant zit je met het beschikbaarheidsfenomeen. Een CT-scanner of een PET-CT zijn echte energieslurpers. Niet alleen heb je energie nodig voor die apparaten, maar er moet ook een noodoplossing achter de hand zijn voor het geval de primaire bron uitvalt. Hoe zorg ik ervoor dat het ziekenhuis blijft doordraaien? Dat zijn vraagstukken waar wij nu naar kijken. Als je alleen nog op elektra zit, zou een grote accu een back-up kunnen zijn. Of je past decentralisatie toe, door op veel plekken warmtepompen te plaatsen, zodat zodra eentje ergens uitvalt, de rest dat kan opvangen.’ En dan heb je nog de stoom die wordt opgewekt voor de centrale sterilisatieafdeling. ‘De stoomleiding is 150 meter lang. Door deze afstand heb je veel energieverlies, dus energetisch is stoom slecht. Wij onderzoeken of we stoom ter plekke kunnen opwekken. Dat zijn complexe puzzels.’  

Inkoopproces  

Als vierde doel staat ‘toewerken naar circulaire zorg’ genoteerd. Hierbij wordt toegewerkt naar maximaal circulair in 2050. ‘Als je duurzaam inkoopt, is er minder druk om te verduurzamen’, klinkt het nuchter. Daarom maakt hij zich ook sterk voor duurzaam werken aan de voorkant. ‘Oftewel spullen inkopen die goed afbreekbaar zijn, herbruikbaar of echt circulair.’ Wat dat betreft doet Streekziekenhuis Koningin Beatrix iets unieks: de inkopers bezoeken iedere drie jaar de tien grootste leveranciers, om met eigen ogen te zien hoe duurzaam hun producten en het productieproces is. ‘Zo proberen wij het inkoopproces te verduurzamen.’ 

Medicatie

Tot slot is er nog ‘milieubelasting door medicatie verminderen’. Het terugnemen en opnieuw inzetten van medicatie is een voor de hand liggende optie. ‘Als ziekenhuis kun je ook kijken naar wanneer je anesthesie, narcose, via inhalatie toepast of dat je kiest voor pijnbestrijding die je kunt inspuiten, wat beter is voor het milieu.’ Noemenswaardig is een pilot met plaszakken, waarvoor dit ziekenhuis subsidie krijgt vanuit de provincie en het waterschap. ‘Mensen die contrastvloeistof krijgen ingespoten, krijgen plaszakken mee naar huis. De ontlasting wordt opgevangen in de plaszak die dan bij het restafval kan. Anders komt de ontlasting rechtstreeks in het riool. Het waterschap gaat meten of dit een verlaging van vervuiling oplevert. Contrastvloeistof is namelijk niet uit water te filteren. Het enige is wel dat je afhankelijk bent van de goede wil van de patiënt om de plaszak te gebruiken.’    

Hobbels 

Op de routekaart naar een duurzame toekomst verwacht Berends vooral bij het eerste doel, gezondheid bevorderen, wat hobbels. Het fietsstimuleringsplan bijvoorbeeld. ‘Wij zitten in de Achterhoek. Als je als zorgverlener in de winter om 7 uur ’s ochtends vanuit het buitengebied naar je werk moet, snap ik dat de fiets niet de meest logische oplossing is. En een patiënt op de fiets of met het ov laten komen is sowieso ingewikkeld.’ Meer plantaardige producten op het menu zetten kan ook een dingetje zijn als je in een agrarisch gebied zit. ‘Wij zijn een streekziekenhuis, je moet ervoor oppassen dat je niet gaat vervreemden daarvan door dit er hard en ineens in te knallen.’ 

Altijd afweging maken 

Is er draagvlak op de werkvloer, om te verduurzamen? Ja, daarvan is Berends overtuigd. Het kan in kleine dingen zitten, zoals een gynaecoloog die biologisch afbreekbare eendenbekken wil gebruiken. Deze optie wordt dan ook onderzocht. Een ander hersenspinsel was of het niet beter is om handdoeken te gebruiken in plaats van onderleggers, die lichaamsvloeistoffen kunnen absorberen. Een onderzoeker van een ander ziekenhuis gaf aan dat wanneer je handdoeken van 525 gram gebruikt en wast, dat omgerekend een hogere belasting voor het milieu is dan de onderleggers. ‘Pas onder de 225 gram wordt het duurzamer. Weet dat maar eens! Het is altijd afwegen waar je goed aan doet. Een duurzame oplossing is niet altijd zomaar voorhanden. Maar ik vind dat je als maatschappelijke organisatie wel een morele verplichting hebt om verduurzaming een zet te geven.’